burada ne ulucanlar yandı

Ulucanlar ceza evi Müze oldu.

Ankaranın Orta Yeri Ulucanlar

Necip Fazıl Kısakürek, Nazım Hikmet, Muhsin Yazıcıoğlu, Bülent Ecevit, Hüseyin Cahit Yalçın, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Hüseyin İnan, Mustafa Pehlivanoğlu, Yılmaz Güney, Necdet Adalı, Erdal Eren gibi isimlerin yattığı Ulucanlar Cezaevi'nin müze olması neyi değiştirir?

Ulucanlar Cezaevi ve Türk demokrasisinin gün geçtikçe daha iyiye mi, yoksa bir karanlığa mı sürüklediği sorusunun akılları karıştırdığı bu günlerde bazı gelişmeler doğru yolda olunduğu izlenimi veriyor.

Türk tarihinin 81 yılına şahitlik etmiş Ulucanlar Cezaevi, Ankara Altındağ Belediye’si tarafindan bir müzeye dönüştürüldü. Necip Fazıl Kısakürek, Nazım Hikmet, Muhsin Yazıcıoğlu, Bülent Ecevit, Hüseyin Cahit Yalçın, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Hüseyin İnan, Mustafa Pehlivanoğlu, Yılmaz Güney, Necdet Adalı, Erdal Eren gibi Türk siyasi tarihinin önemli isimlerinin tutuklu bulunduğu, bazılarının idam edildiği, birçoğunun işkenceye maruz kaldığı bir cezaevinin müzeye dönüştürülmesinin demokrasi yolunda atılan olumlu bir adım olarak algılanmasını garipseyenler olabilir.,,

Geçmişte yaşanmış bunca acının ve işkencenin gezilip görülecek turistik bir meta haline gelmesi yadırganabilir. Ancak bu gelişme “bir ülkenin tarihi ile yüzleşmesi”nin bir parçası olarak görülmelidir. Herkesin bildiği ancak konuşmaya cesaret edemediği bazı gerçeklerin gün ışığına çıkması ve “normalleşmesi”dir bu bir bakıma. Bir cezaevinin müze olması tabiki ilk kez Türkiye’de yaşanmıyor.

Güney Afrika’da Robben Adasi, Japonya’da Abashiri, Güney Avusturalya’da Adelaıde Gaol, Londra’da Clink, Almanya’da Dachau Toplama Kampı, ABD San Fransisco’da Alcatraz, Kanada’da Huron hapishane müzeleri gibi birçok örnekleri vardır.

Bu müzelerin içlerinde de aynı Ulucanlar cezaevi müzesindeki gibi balmumu heykeller ile cezaevi tarihinin en önemli tutukluları sergilenmekte ve mahkumların günlük yaşantıları özel eşyalarıyla müzeleri gezenlerle buluşturulmaktadır. İşin ticari boyutunu bir kenara bırakırsak, bu cezaevi müzelerinin kuruluş amaçları, bulundukları ülkelerin geçmişlerinde karşılaştıkları anti-demokratik uygulamalarla ve insan hakkı ihlalleri ile yüzleşmesine aracı olmak ve bunların bir daha yaşanmaması için birer ibret hikayesi yaratmaktır.

Ancak burda sorulması gereken bir soru var. Yüzleşilen tarihin geçmiş yaraları kanatması ihtimaline karşı ne gibi önlemler alınmalıdır? Bazı ülkelerde demokrasinin güçlendirilmesi çabaları ile doğru orantılı olarak adli kurumsal altyapı sistemleri oluşturulur. Örneğin insanlığa karşı işlenen suçlar kapsamında Güney Afrika’da kurulan Hakikatleri Araştırma ve Uzlaştırma Komisyonları ve Almanya’daki Nürnberg Mahkemesi bunlara birer örnektir. Bu girişimlerin kendi içlerinde bazı çelişkileri olsa da geçmişte devlet kanalı ile yaşanan felaketlere ve işgencelere karşı bir adalet mekanizması olma yönünde önemli birer adım sayılabilirler.

Ulucanlar Cezaevinde yaşanan işkencelerin de birer insan hakkı ihlali olduğu dikkate alınırsa, cezaevinin müzeye dönüştürülmesi ve halka açılması ile birlikte bir tür adalet mekanizmasının da devreye sokulması ve işkence suçlularının cezalandırılması veya işkence mağdurları ile işkencecilerin yüzleşmesi sağlanmalıdır. Ancak bu şekilde atılan adımın gerçek anlamda demokrasiye hizmet etmesine katkı sağlanabilir.

Deniz Mert

Kentlerdeki binalar elbette mimari yapıları, yapılış tarihleri, semtleri ile önem ve kişilik kazanırlar. Tüm bunlardan en önemlisi içindeki yaşanmışlıklar, acılar, sevinçler, doğumlar, ölümler, o binayı daha da önemli ve kişilikli kılar.

İşte Ulucanlar cezaevi de tam bu tanıma uyan yapılardan biridir. 1920 yılında Ankara Kalesi’nde bulunan askeri birliğin depo ve at ahırları ihtiyacını karşılamak için yapılan, 1925 yılında hapishaneye çevrilen Ulucanlar Cezaevi…

Namıdiğer At Ahırı, Tabutluk, Muhalif Hilton.

Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nin çabaları ile Haziran ayında 15 günlüğüne ziyarete açılan Ulucanlar Cezaevi, 15 Ekim 2007 tarihinde de 15 günlüğüne tekrar ziyarete açıldı. Çeşitli etkinliklerin düzenlendiği ve canlı tanıkların söyleşilerinin, film ve sunumların yapıldığı Ulucanlar, Türkiye siyasi tarihine damgasını vurmuştur. Kalın duvarları arkasında binlerce acıyı gizlemiş At Ahırı. 1945’li yıllardan başlayarak muhalif yazarların, siyaset adamlarının, düşün adamlarının, muhalif gençlerin hapsedildiği, asıldığı ve öldürüldüğü Muhalif Hilton. 1-2-3-4-5-6 numaralı koğuşların tavanları ve mimari şekilleri ile tabutu andıran Tabuthane. İsmi ne olursa olsun, arkanızda bıraktığınız dostlarınızın, sizden sonra ipe mi gideceğini yoksa Hayata Dönüş Operasyonu’nda mı öleceğini bilmediğiniz için; tahliye olurken bile sevinemediğiniz Ulucanlar.

Ulucanlar Cezaevi, içinde yaşananlardan dolayı önemli bir yapıdır. 1964 yılında Talat AYDEMİR ve Feti GÜRCAN ile başlayan idamlar, 1972 yılında Deniz GEZMİŞ, Yusuf ASLAN ve Hüseyin İNAN ile devam etmiş; 1980’lere gelindiğinde ise Necdet ADALI, Mustafa PEHLİVANOĞLU ve Erdal EREN’in idamları ile adını defalarca Türk İdam Tarihi’ndeki kara sayfalara yazdırmıştır.

1999 yılındaki Hayata Dönüş Operasyonu’nda, 10 kişinin ölümü ve 100’e yakın kişinin yaralanması ile yine üzerine düşen tabutluk görevini yerine getirmişti.

Ülkemizin başbakanlarından Sayın Bülent ECEVİT’in, “Muhalif Hilton” koğuşunda bir süreliğine misafir edildiği, Yılmaz GÜNEY’in 8. koğuşta yatarken kitap ve şiirlerini yazdığı, “Duvar” filminin konusu Ulucanlar… “Uçurtmayı Vurmasınlar” filminin çekildiği Ulucanlar…

Gelin birlikte gezmeye başlayalım Ankara’nın Orta Yeri Ulucanlar’ı

Ulucanlar Cezaevi’nin girişinde sizi önce “kapıaltı” karşılar. Yaklaşık 10 metre uzunluğunda 4-5 metre genişliğinde bir koridordur burası. Tutuklunun cezaevine ilk girdiği ve ilk hoşgeldin dayağını yediği yer. Görüşmecinin getirdiği yiyecek ve giyeceklerin meydancıya teslim edildiği yer kapıaltı.

Kapıaltının devamında çıkacağınız meydan ise duvarları, idari binanın meydana bakan pencereleri ve anıt kavağı ile tarihe tanıklık eden yerdir.

Konuşabilselerdi eğer, duvarların ve kavağın anlatacağı o kadar çok şey vardır ki! Kavak, altına yapılan idam sehpalarını anlatırdı öncelikle. Sonra idama gidenlerin son anlarını, son haykırışlarını anlatırdı. Katıksız yalansız olarak anlatırlardı hem de. İdama gidenlerin sehpaya yürürken gösterdikleri cesareti, onuru anlatırlardı. Duvarlarda yankılanan son sözlerini, sloganlarını, taleplerini, son isteklerini anlatırlardı konuşabilselerdi eğer.

Ulucanlar’ın can noktası idam sehpalarının kuruldukları meydandan çıktığınızda, karşınızda yeni bir binayı (açık görüş yeri), sağ yanınızda ise bir dönem avukat görüşme odaları olarak kullanılan odaları ve sübyan koğuşlarını görürsünüz.

Cezaevlerinin bütün pis işlerini yaptırdıkları sübyanların acılarla, korkularla, eziyetlerle dolu koğuşlarını.

Ve yine binlerce umutla gidilen ve yeni umutlarla dönülen avukat görüşme odalarını görürsünüz.

Sola dönüp devam ettiğinizde yeniden bir meydana çıkarsınız.

Tam karşınızda Kadınlar Koğuşu sizi karşılar. Avlusuna girdiğinizde sanki bir yerlerden tanıdık gelir hemen. Duvarın dibinde gök yüzündeki uçurtmayı izleyen bir çocuk hayali belirir gözlerinizin önünde... İşte “Uçurtmayı Vurmasınlar” filminin çekildiği koğuştasınız.

Sol taraftan devam ederseniz “2. Kısım” Menderes Bulvarı’na çıkar ve tam karşınızda Muhalif Hilton’un iki katlı binası karşılar sizi. Yeni adıyla Şeftali Sokağı’nın sonundaki “Muhalif Hilton”.

Bulvara girdiğiniz an ilk sağda geçmişte (1945’li yıllarda) lokanta olarak kullanılmış, daha sonraki yıllarda (1970-80) tecrit olarak kullanılmış binanın yıkıldığını öğrenirsiniz. Tıpkı 20 metre sonra olması gereken 8. koğuş gibi. Taner AKÇAM ve arkadaşlarının tünel kazarak kaçtıkları yan yana 5-6 odanın bulunduğu 8. koğuş.

Biraz ilerlediğinizde ise Ulucanlar Cezaevi’nde ağaların ve kabadayıların kaldığı 7. koğuşa rastlarsınız.

Burası, kollarına taktıkları sübyanlar ile akşam üzerleri tura çıkmaları nedeniyle, Menderes Bulvarı sokağının adının daha sonra Şeftali Sokağı olarak değiştirilmesine sebep olan kabadayıların ve ağaların kaldığı koğuştur.

Biraz daha ilerlediğinizde sizi sağ tarafınızda 5. koğuş karşılar. Bir dönem siyasi mahkumların da yattığı, bahçesinde gökyüzünün kalın demir direklerle parçalandığı 5.koğuş. Tavanı tıpkı 1,2,3,4 ve 6. koğuşların tavanları gibi tabutu andıran 5. koğuş. Girdiğiniz koğuşlarda gözünüz elektrik düğmelerini arar… Hani evlerde olduğu gibi koğuşun girişinde sol tarafta olması gereken elektrik düğmeleri. Ama yoktur. Sorarsınız “neden?” diye. “Cezaevlerinde lambalar sabaha kadar yanar” der bir mahkum.

Ve hemen bitişiğinde komşusu 4. koğuş. İçeri girip kafanızı kaldırdığınızda tavanın üç yerinde pencereler görüp şaşırırsınız. Gardiyanların sabaha kadar gezip koğuşları kontrol ettikleri pencerelerdir bunlar. Yani sabaha kadar yalnız değilsinizdir. Burada da tıpkı 5. koğuştaki gibi bahçenin üzeri kalın demirlerle kaplanmış. 26 Eylül 1999 tarihindeki Hayata Dönüş Operasyonu’na sahne olmuş, 10 ölü ve 100’e yakın yaralı vermiş 4. koğuş. Belki de idam sehpalarının kurulduğu meydan ile birlikte cezaevinde en çok acının çekildiği, ölümün yaşandığı yer.

Yolunuz 4. koğuştan sonra Muhalif Hilton’a götürür sizi. Sayın Bülent ECEVİT’in de kaldığı, kapısından girdiğinizde sağında ve solunda birer küçük odası olan “Muhalif Hilton”.

Hemen sağ yanındaki kapıdan dumanlı vadiye gireceksiniz. 1970’li yıllardan beri gecekondu mahallelerinde yanan sobaların dumanının bastığı vadiye. Vadinin sol duvarı cezaevinin dış duvarıdır. Bu duvarın arkasında boş bir alan ve askeri bölge bulunur. Tel örgülerin bittiği yerde ise Ulucanlar Mahallesi’nin gecekonduları başlar, tıpkı cezaevinin bütün dış duvarlarında olduğu gibi.

Vadinin sonu sizi, geçmişte alt katında hücrelerin, üst katında ise o yılların iyi tokatçılarının, banka dolandırıcılarının, devleti soyanların kaldığı, son yıllarda ise tecrit olarak kullanılmaya başlanmış “lüks” odaların bulunduğu binaya götürür.

Dumanlı vadinin hemen sağında uzanan bu binanın alt katındaki hücreleri ziyaret ettiğinizde korkudan tüyleriniz diken diken olacaktır ve yıllarca buralarda insanların nasıl yaşadığını ve delirmeden çıkıp çıkamadıklarını soracaksınız kendinize.

Üst kata çıktığınızda ise devleti soyanları, dolandırıcıları rahat ettirilebilmek için elden gelen her şeyin yapıldığı “lüks” odaları görüp şaşıracaksınız.

Ve yine dumanlı vadinin hemen sonunda tek odalı, kendine ait havalandırması olan 9. koğuş, havalandırmasında sizi ağırlamak isteyecektir

Geri dönüp kadınlar koğuşunun yanından düz giderseniz 1. Kısım’a girersiniz.

Sol tarafınızda iç içe geçmiş odaları bulunan 19. koğuşu ve reviri, tam karşınızda ise 26 Eylül 1999 Hayata Dönüş Operasyonu’nda yaralıların getirilip “kontrol altına alınmaya çalışıldığı” “hamam”ı görürsünüz.

Reviri gezerken cezaevlerinde geceleri nöbetçi doktor ve sağlık personelinin bulunmadığını öğrenip “ya gece fenalaşan hastalar olursa?.. ” demekten kendinizi alamazsınız.

1. Kısım’da 1,2 ve 3. koğuşlar, mutfak, kapatılmış dört hücre ve daha sonraki yıllarda yeni bir ara kapısı açılarak bu kısma bağlanan 6. koğuş ziyaretçilerini beklemektedir.

Tavanları tıpkı 4 ve 5. koğuşların tavanları gibi tabut şeklinde olan 1,2 ve 3. koğuşlarda 1970’li yıllarda sol siyasi tutukluların (Deniz GEZMİŞ, Yusuf ASLAN, Hüseyin İNAN ve arkadaşları) bir dönem kaldığını, 1980’li yıllarda ise sağ siyasi tutukluların kaldığını öğrenip kendinizi bir anda sisli dumanlı 1970’li yıllarda hissedersiniz.

1. koğuşun bahçe duvarlarında ise son mahkumların değme ressamlara taş çıkartırcasına yaptıkları resimler hala ziyaretçilerini bekler.

2. koğuşun bahçesine girdiğinizde çok şaşıracaksınız. Bir havuz, bir söğüt ağacı ve bir de meyve ağacı sizi gölgesine çağırır. Bakın tam da karşı duvarın dibinde bugün görüşmecisi gelmeyen bir mahkum, sigarasını yakmış sırtını duvara dayamış, düşünceler içinde sigarasından derin bir nefes çekmekte. Belki oturup biraz dertleşmek, acısını paylaşmak istersiniz. Siz yaklaştıkça o uzaklaşacaktır.

3. koğuşun bahçesinde sayımdan hemen önce son voltasını atanlar, her dönüşlerinde birbirlerinin yüzüne bakarak içten dönerler. Cezaevinde sırtını dönmenin hesabının bazen çok yüksek olduğunu bildiklerinden olsa gerek. Birazdan sayım verip, sabaha kadar yanan floresan ışıklarının altında yemeklerini yiyip, “af çıkartılacakmış” sohbetine dalacaklardır.

Artık akşam olmuş ve geri dönme vakti gelmiştir. Geçmişte olduğu gibi koğuşlar sayımlarını verip yavaş yavaş kapılar kapatılmaya başlar. Ulucanlar Cezaevi’ni, üzerine çöken dumanların arasında bırakarak evinize gitme zamanıdır.

Yaşanmışlıklardır binaları anlamlı kılan.

İşte bu yüzden Ulucanlar Ceza ve Tutukevi, Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi, namıdiğer: At Ahırı, Tabutluk, Muhalif Hilton bunun için adım adım gezilmeyi ve korunmayı hak ediyor.

M.Mebrur HATUNOĞLU

ulucanlar cezaevi müze oluyor.

Bugün 48 ziyaretçi sitemiz giriş yaptı

14.12.2012

apBLOG nedir?

Yazan: Tugay TEKECİ Kategori: Uygulamalar

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Nam posuere, dui quis lacinia ultrices, orci metus dapibus massa, id semper sapien sapien vitae tortor. Proin gravida elit et ante pellentesque dignissim nec in ipsum. Donec pharetra velit vitae nibh consectetur ullamcorper. Nulla justo purus, euismod sit amet bibendum nec, tincidunt laoreet urna. Mauris blandit imperdiet felis, ut ullamcorper sapien vestibulum non. Advanced Pixels BLOG luctus, justo vitae tempor auctor, orci tortor vulputate ligula, vel sollicitudin leo odio eget sem. Mauris nisi nisl, tincidunt ornare dapibus lobortis, ornare pellentesque odio. Phasellus est odio, convallis vel tristique a, dignissim et tortor. In sed ligula tristique metus commodo vestibulum eget nec metus. Mauris vel aliquam dui. Donec tincidunt, elit nec volutpat mattis, ante leo accumsan lacus, nec vehicula sapien quam non lectus. Ut odio sem, pellentesque mattis porttitor pharetra, convallis imperdiet nunc. Aliquam erat volutpat. Vestibulum porta felis vitae elit sollicitudin blandit. Aenean a euismod leo.